Πορταριά: Η ομορφιά είναι παντού

Η παχιά ομίχλη κατέβαινε από το πυκνό δάσος καστανιάς και κατάπινε μία μία τις γκρίζες πετρόχτιστες σκεπές των αρχοντικών. Ανάμεσα στα λιθόστρωτα καλντερίμια, που καλύπτονταν από στρώσεις φθινοπωρινών φύλλων, ακούγονταν το τρεχούμενο νερό από τις δημόσιες βρύσες και το θρόισμα από τα κλαδιά των αιωνόβιων πλατάνων με τους γιγάντιους κορμούς. Η πρωινή βόλτα με τον Θανάση Παντέ, συνοδό μέσου βουνού, στο τελευταίο μικρό τμήμα του «Μονοπατιού του Νερού», μιας πορείας 8 χιλιομέτρων που αρχίζει από τα Χάνια και καταλήγει στην κεντρική πλατεία της Πορταριάς, ξυπνούσε τις αισθήσεις και μας γέμιζε γνώση και πληροφορίες για τον τόπο. «Βλέπετε τις κοπάνες (γούρνες) κάτω από τις βρύσες; Συγκέντρωναν νερό για να ξεδιψούν τα ζώα των εμπόρων», μας εξήγησε. 

portaria-i-omorfia-einai-pantoy0
Το μονοπάτι των Κενταύρων παράλληλα με το ρέμα της Μάνας. 

Λίγο αργότερα, θα περνούσαμε την πέτρινη καμάρα ενός άλλου διάσημου μονοπατιού, αυτού των Κενταύρων, που βρίσκεται στην αρχή του δρόμου προς Μακρινίτσα, και θα περπατούσαμε παράλληλα με το ρέμα της Μάνας στην καλά σηματοδοτημένη διαδρομή. Τα ξύλινα γεφύρια, οι πεσμένοι κορμοί, τα ρυάκια, οι διασκορπισμένοι βράχοι και το νωπό από υγρασία χώμα, το οποίο ήθελε προσοχή για να μη γλιστρήσουμε, δημιουργούσαν μια περιπετειώδη ατμόσφαιρα. Μπορεί να μην ολοκληρώσαμε τα 2 χιλιόμετρα για να φτάσουμε στο επάνω άκρο του χωριού, όμως αυτό το ολιγόλεπτο βάδισμα ήταν αρκετό για να νιώσουμε ότι κινούμαστε στα χνάρια του Χείρωνα, του σοφού δασκάλου που ανάθρεψε τον Ιάσονα.

portaria-i-omorfia-einai-pantoy2
Η Παναγία η Πορταρέα του 16ου αιώνα, στο προαύλιο του Αγίου Νικολάου στην Πορταριά.

Για την ονομασία της Πορταριάς υπάρχουν δύο εκδοχές. Η μία αναφέρεται στη γεωγραφική της θέση, υπό την έννοια ότι αποτελεί την «πόρτα» του Πηλίου, αφού είναι το πρώτο χωριό που ανταμώνουμε ανεβαίνοντας από τον Βόλο, σε υψόμετρο 650 μ. Η δεύτερη, και επικρατέστερη, σχετίζεται με την Παναγία Πορταρέα, έναν ξυλόστεγο ναΐσκο του 16ου αιώνα που έχει χτιστεί σε προηγούμενο καθολικό μονής και τον οποίο συναντάμε σήμερα στον προαύλιο χώρο του Αγίου Νικολάου, της μητρόπολης του χωριού. Η εκκλησία του 1885, που περιστοιχίζεται από δεκάδες ορτανσίες, είναι βασιλικού ρυθμού με τρία κλίτη και περιέχει ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο που αγγίζει σε ηλικία τα 200 χρόνια. Στην ίδια συνοικία, μερικά μέτρα πιο κάτω, κοντά στο αρχοντικό Τσοποτού, που σήμερα λειτουργεί ως ξενοδοχείο, υπάρχει η βρύση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ο συγγραφέας επισκεπτόταν στο χωριό τον αδελφό του, ο οποίος ήταν γραμματέας της κοινότητας.

Ερμηνεύοντας το παρελθόν 

portaria-i-omorfia-einai-pantoy4

Για να κατανοήσετε την κοινωνική και οικονομική εξέλιξη της Πορταριάς, δεν έχετε παρά να επσκεφθείτε το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο, που στεγάζεται στο διώροφο αρχοντικό Ζούλια. Το εντυπωσιακό κτίριο με τη διπλή σκάλα εισόδου, την μπλε επιγραφή πάνω από το μπαλκόνι και την όμοια κάτοψη όλων των ορόφων είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα των «αιγυπτιώτικων» του Πηλίου, που χτίστηκαν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα από μετανάστες οι οποίοι κυνήγησαν την τύχη τους στην Αίγυπτο και ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο και τον τραπεζικό κλάδο. Διαφέρουν από τις παραδοσιακές τριώροφες πηλιορείτικες οικίες, οι οποίες στο ισόγειο στέγαζαν τα «ζωντανά», μαζί με το ζυμωτήριο, την αποθήκη και το δωμάτιο των παππούδων.

Στην πολύ προσεγμένη έκθεση, που επιμελήθηκε ο μουσειολόγος Νίκος Κοντοβάς και η οποία εγκαινιάστηκε τον περασμένο Μάιο, θα δείτε από τα πορσελάνινα σερβίτσια του «Θεοξένεια» –του ξενοδοχείου που είχε καταστήσει την Πορταριά γνωστό παραθεριστικό προορισμό και κάηκε το 1944 από τους Γερμανούς– μέχρι παλιές καρτ ποστάλ, μαγειρικά σκεύη και χειροποίητα έπιπλα. Μπόνους οι πίνακες της Χρυσούλας Ζιώγα που έχει στο γραφείο του ο Νίκος, της ζωγράφου από την Πορταριά που με δικά της χρήματα αγοράστηκε το οίκημα από την οικογένεια Ζούλια και δωρίστηκε στην κοινότητα. 

«Όπως μιλάμε κοφτά, έτσι κοφτά κεντούσαμε και τα τραπεζομάντιλα», λέει η Κατερίνα Βλάχου, παλιά μαθήτρια της Σχολής Κεντήματος της Πορταριάς, η οποία δεν λειτουργεί πια. Στον ελεύθερο χρόνο της κρατάει ανοιχτό το εκθετήριο της σχολής και παρουσιάζει στους ταξιδιώτες τα πλουμιστά λασέ και τα μακραμέ. Κρατώντας στα χέρια της δύο κούκλες με τοπικές φορεσιές, μας εξηγεί τις κοινωνικές διαφορές του παρελθόντος. «Οι γυναίκες της μεσαίας τάξης φορούσαν ταφταδένιο φόρεμα ή φούστα και κοσμούσαν τα μαλλιά τους με καλεμκερί, δύο τρίγωνα μαντίλια που το ένα δενόταν κάτω από το άλλο. Αντίθετα, οι πλούσιες διακρίνονταν από τη ζώνη με τις χρυσές πόρπες και το μαφέσι με την κίτρινη φούντα στο κεφάλι. Όσο ανέβαινε η ηλικία, τόσο σκούραινε το χρώμα της φούστας».

◆ Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Πορταριάς, τηλ. 24280-99920, Σάββατο-Κυριακή: 10.30-14.30 
◆ Το εκθετήριο της Σχολής Κεντήματος βρίσκεται ακριβώς δίπλα από τον Γυναικείο Συνεταιρισμό και δεν έχει συγκεκριμένες ώρες λειτουργίας.

Πηλιορείτικες νοστιμιές

portaria-i-omorfia-einai-pantoy6
1. Ο Παναγιώτης Ψήφος στο κατάστημα Μyrro, με τους 2.500 κωδικούς βοτάνων, μπαχαρικών και αφεψημάτων.
2. Η Εύη Γεωργούλα του Χρυσού Μήλου ποζάρει μπροστά από τα διακοσμητικά βαζάκια.

Ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Πορταριάς ιδρύθηκε το 1997. Στο νοικοκυρεμένο μαγαζάκι του με τα ξύλινα ράφια, διαθέτει γλυκά του κουταλιού με φρούτα καθαρισμένα στο χέρι και χωρίς συντηρητικά, μπακλαβάδες με αμύγδαλο ή καρύδι, ζυμαρικά και ένα σωρό άλλα καλούδια. «Ανήμερα των Χριστουγέννων, όσοι κοινωνήσουν μετά την εκκλησία τρώνε κοτόσουπα. Επίσης, άλλο ένα γιορτινό πιάτο είναι η χοιρινή τηγανιά με πράσο», αναφέρει στη συζήτησή μας περί χριστουγεννιάτικων εθίμων η Μαίρη Βλαχούτσου, από τα παλιότερα μέλη του συνεταιρισμού. «Ο πατέρας μου όποτε άλλαζε ο χρόνος μάς έφερνε τρεχούμενο νερό από τη βρύση, για να μας βρει καθαρούς η νέα χρονιά», παίρνει τη σκυτάλη η Εύη Γεωργούλα έξω από το κατάστημα Χρυσό Μήλο. Η οικογενειακή βιοτεχνία, που μετράει πάνω από 40 χρόνια ζωής και εξάγει σε Ευρώπη και Καναδά, αξιοποιεί τους καρπούς της πηλιορείτικης γης και παρασκευάζει μοναδικά προϊόντα, όπως πετιμέζι φιρικιού, μηλόξιδο και γλυκό καρυδάκι. Βαθιά ριζωμένη στην Πορταριά είναι όμως και η κουλτούρα των μαντζουνιών. Το κομψό Myrro φιλοξενεί περισσότερους από 2.500 κωδικούς μπαχαρικών, αφεψημάτων και βοτάνων από όλο τον κόσμο, με έμφαση στα ελληνικά. Ανάμεσά τους και το κενταύριο ή αλλιώς πικροδιαλέτα, ένα πικρό βότανο που φύεται στις πλαγιές του Πηλίου και χρησιμεύει για την αποτοξίνωση του οργανισμού.

Ο γαστρονομικός θησαυρός της περιοχής είναι όμως η Kritsa, στο ισόγειο του ομώνυμου ξενοδοχείου. Φέρει το επώνυμο του εμπόρου βαμβακιού Θανάση Κρίτσα, που επιστρέφοντας από την Αίγυπτο μετέτρεψε το 1939 το πάλαι ποτέ παντοπωλείο σε πανδοχείο και εστιατόριο με το όνομα «Κεντρικόν». Εδώ, η δραστήρια οικογένεια Καραΐσκου, που το σύνολο των φρούτων και των λαχανικών που χρησιμοποιεί στην κουζίνα τα προμηθεύεται από τη φάρμα της, μαγειρεύει με αγάπη ντόπιες συνταγές και αναδεικνύει με μαεστρία την αξία της εποχικότητας. Στο μενού, που επιμελείται ο Γιώργος Κανδήλας, θα βρείτε ζεστές σούπες, λογής λογής πίτες και πηλιορείτικα πιάτα, όπως κόκορα κρασάτο με χυλοπίτες, σπεντζοφάι και τσιγαριστά χόρτα με αυγά μάτια. Αγοράστε το βιβλίο με τις συνταγές που έχει συγκεντρώσει η οικογένεια και ελάτε για πρωινό – ο ξινός τραχανάς είναι εμπειρία. 

portaria-i-omorfia-einai-pantoy8
Η Πορταριά είναι γεμάτη τρεχούμενα νερά και πλακόστρωτες βρύσες.

Παρότι ορεινός οικισμός, η κοντινή απόσταση από τη θάλασσα έχει επηρεάσει τις γευστικές συνήθειες των κατοίκων. Στο Με Μόστρα συνοδεύουν το τσίπουρο με μεζέδες, ανάλογα με το μέγεθος του μπουκαλιού. Φιλέτο σαρδέλας, ουρά πεσκανδρίτσας και γαρίδες ψητές έχουν την τιμητική τους, ενώ στον επίλογο προβλέπεται παστουρμάς με αυγά. Δίπλα από το τσιπουράδικο, το Agora 1955 δίνει έναν ευρωπαϊκό αέρα στην Πορταριά. Στον καλαίσθητο χώρο με το τζάκι, τα ξύλινα δοκάρια στην οροφή και τους πέτρινους τοίχους, θα βρείτε ντελικατέσεν με εκλεκτά προϊόντα του τόπου, ένα εντυπωσιακό κελάρι, πλούσιο σε θεσσαλικές ετικέτες, ξεχωριστό πόστο για καφέ, που έρχεται φρέσκος από καφεκοπτείο του Βόλου, και μια ανοιχτή κουζίνα, το μενού της οποίας είναι κυρίως για πρωινό και brunch. 

◆ Γυναικείος Συνεταιρισμός Πορταριάς, τηλ. 24280-99952
◆ Χρυσό Μήλο, τηλ. 24280-99366 (εργαστήριο)
◆ Κritsa Gastronomy Hotel, τηλ. 24280-99121
◆ Mε Μόστρα, τηλ. 24281-01005
◆ Agora 1955, τηλ. 24280-99203
◆ Myrro, τηλ. 24280-99094

portaria-i-omorfia-einai-pantoy10

Βόλτα στη Μακρινίτσα

Κάτι λιγότερο από 3 χιλιόμετρα θα χρειαστεί να οδηγήσετε από την Πορταριά για να φτάσετε στη Μακρινίτσα. Το κέντρο της αποτελείται ουσιαστικά από δύο καλντερίμια που σμίγουν στη σπάνιας ομορφιάς κεντρική πλατεία, με τον ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, που χτίστηκε το 1806, και τη μαρμάρινη κρήνη με τις τέσσερις χάλκινες λεοντοκεφαλές. Το ένα αρχίζει ψηλά από τη μητρόπολη του χωριού, τον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και το άλλο αμέσως μετά το κεντρικό πάρκινγκ στα αριστερά – η κυκλοφορία οχημάτων απαγορεύεται. Και τα δύο έχουν πανοραμική θέα στον Βόλο, μια και η Μακρινίτσα είναι χτισμένη κατακόρυφα σε όλη την πλαγιά.

Περάστε οπωσδήποτε από το Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης και Πολιτισμού, για να θαυμάσετε το μαρμαρόγλυπτο της Οξείας Επισκέψεως, το οποίο υπήρχε στο αρχικό μοναστήρι του 13ου αιώνα. Δείτε στο καφενείο του Θεόφιλου την τοιχογραφία του λαϊκού ζωγράφου, που απεικονίζει την ομάδα του Κατσαντώνη να γλεντάει, και σταματήστε στο Κάρδαμο για γίγαντες λεμονάτους. Ο Σπύρος Καραμπίνας με τον συνεταίρο του, Τέλη Μάτι, σηκώνουν ψηλά τη γαστρονομία του χωριού με διαλεγμένες πρώτες ύλες: λουκάνικο από τα Κανάλια, κατσικάκι από το Τρίκερι και βραβευμένα ζυμαρικά της Pasta Pelion.

Μη φύγετε από το χωριό χωρίς να κάνετε μια στάση στη Βοτανοθήκη, το κατάστημα φυσικών προϊόντων της Καίτης Χρυσοχού. Στα περιποιημένα ράφια της θα βρείτε από καρύδια και φιρίκια μέχρι γλυκά του κουταλιού και τσιτσίραβλα τουρσί.

◆ Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης και Πολιτισμού Μακρινίτσας, τηλ. 24280-90016, makrinitsamuseum.gr, Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00-16.00, Σάββατο-Κυριακή: 10.00-18.00
◆ Κάρδαμο, τηλ. 24280-90131
◆ Βοτανοθήκη, τηλ. 6938-923627

portaria-i-omorfia-einai-pantoy12
Εικονογράφηση: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

Σημειωματάριο

ΜΕΤΑΒΑΣΗ 

Η Πορταριά απέχει από την Αθήνα 336 χλμ. (3 ώρες και 45 λεπτά) και από τη Θεσσαλονίκη 219 χλμ. (2 ώρες και 30 λεπτά). Υπολογίστε για τη μετάβασή σας 80 ευρώ και 55 ευρώ αντίστοιχα για καύσιμα και διόδια. 

ΔΙΑΜΟΝΗ

Erofili hotel (Πορταριά, τηλ. 24280-99916, erofilipelion.gr). Σε πολύ κεντρικό σημείο του χωριού, προσφέρει μαγευτική θέα στη Μακρινίτσα και στον Βόλο. Διαθέτει 16 ευρύχωρα δωμάτια και σουίτες, κάποια εξ αυτών με τζάκι, πολύ καθαρούς κοινόχρηστους χώρους και ιδιαίτερα φιλόξενο προσωπικό. Από 78 ευρώ το δίκλινο με πρωινό. 
Kritsa Gastronomy hotel (Πορταριά, τηλ. 24280-99121, hotel-kritsa.gr). Περιποιημένο ξενοδοχείο επτά δωματίων με σπιτική διακόσμηση και θέα στην κεντρική πλατεία. Από 60 ευρώ το δίκλινο με πρωινό. 
Αρχοντικό Ναουμίδη (Πορταριά, τηλ. 24280-99470, naoumidishotel.gr). Xτισμένο το 1893, μοναδικό δείγμα αριστοκρατικής πηλιορείτικης αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, προσφέρει πολυτελή διαμονή. Διαθέτει από δίκλινα μέχρι deluxe σουίτες. Από 90 ευρώ το δίκλινο με πρωινό. 

portaria-i-omorfia-einai-pantoy14
1. Φάρμα Καραΐσκου
2. Erofili hotel
3. Αλχημιστής

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΤΖΕΝΤΑ ΣΑΣ

Φάρμα Καραΐσκου (Πορταριά, τηλ. 24280-99121, peliongastronomy.gr). Μαθήματα μαγειρικής, τοξοβολία, ιππασία και ένα σωρό ψυχαγωγικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες προσφέρει η φάρμα Καραΐσκου. Με πάνω από 200 δέντρα, όπως κυδωνιές, καρυδιές, βερικοκιές και συκιές, και έναν μεγάλο και περιποιημένο λαχανόκηπο, είναι ιδανική για στιγμές χαλάρωσης. Ανάλογα με τον καιρό, ενδέχεται να υπάρξει πρόγραμμα δραστηριοτήτων την περίοδο των εορτών.
Αλχημιστής (Πορταριά, τηλ. 24280-99744). Kάποιες από τις σπεσιαλιτέ αυτού του γλυκοπωλείου είναι ο μπακλαβάς με αμύγδαλο και καρύδι, η τάρτα μήλου με κραμπλ αμυγδάλου και σάλτσα αλμυρής καραμέλας και η λεμονόπιτα.
Αερικό (στον δρόμο Πορταριάς-Μακρινίτσας, τηλ. 24280-99710). Δοκιμάστε οπωσδήποτε μηλόπιτα με ντόπια μήλα, αφράτη πορτοκαλόπιτα και ελληνικό καφέ, ο οποίος σερβίρεται με λουκουμάκι. Ο εσωτερικός χώρος διαθέτει και τζάκι, ενώ η λιθόστρωτη αυλή απολαμβάνει θέα σε Μακρινίτσα και Βόλο. 
Pasta Pelion (Πορταριά, τηλ. 6944-264516, pastapelion.gr). Ζυμαρικά που παράγονται στην Πορταριά, βασίζονται σε παραδοσιακές συνταγές και είναι φτιαγμένα από υλικά τοπικών παραγωγών, χωρίς να περιέχουν συντηρητικά και χρωστικές ουσίες. Θα τα προμηθευτείτε σε εστιατόρια και μαγαζιά του χωριού.
Walking holidays (τηλ. 6948-508120, walkingholidays.gr). Ο έμπειρος συνοδός μέσου βουνού Θανάσης Παντές θα είναι μαζί σας σε ολιγόωρες ή και πολυήμερες πεζοπορικές εξορμήσεις στο «Βουνό των Κενταύρων», ανάλογες των ενδιαφερόντων σας.
Ορεινή καλλιέργεια (Μακρινίτσα, τηλ. 6987-156793). Ο Κωνσταντίνος Σαρακατσάνος, γέννημα-θρέμμα της Μακρινίτσας, ξεκίνησε το 2018 να καλλιεργεί αρωματικά φυτά σε υψόμετρο 900-1.200 μ. Παράγει εξαιρετική ρίγανη, τσάι του βουνού, μελισσόχορτο, φλισκούνι και άλλα βότανα. Τα βρίσκετε στο ευωδιαστό μαγαζάκι που διατηρεί στην αρχή του χωριού.

πηγη- kathimerini.gr/