Ταπεινό αλλά απίστευτα θεραπευτικό φυτό, η τσουκνίδα απαντάται σε όλη την Ευρώπη και είναι πολύ κοινή, αν και αραιή , στα χέρσα εδάφη , στους φράχτες , σε κοπρισμένα εδάφη, πλούσια σε άζωτο, κοντά στις κατοικημένες περιοχές όπου μερικές φορές σχηματίζει σημαντικές αποικίες , γενικά σε ακαλλιέργητους τόπους.
Η τσουκνίδα είναι μια πολύχρονη πόα , με όρθιο , απλό , δυνατό στέλεχος , ύψους 50-120εκ., με διακριτικό σκούρο πράσινο χρώμα και αδρές τρίχες , που σε ποικιλία είναι αραιές , σχεδόν λείες και σε άλλη ποικιλία μαλακές, χνουδωτές . Τα φύλλα της είναι καρδιοειδή , ωοειδή αλλά στενόμακρα, σχεδόν μεγάλα σε σχήμα, οδοντωτά, με βαθιά, δυνατά, γωνικά, στρογγυλεμένα δόντια. Το μήκος του φύλλου είναι διπλάσιο και περισσότερο από το μήκος του μίσχου.
Τα άνθη είναι δίοικα, πολύ μικρά , πράσινα, σε πολλά κρεμαστά τσαμπάκια. Γενικά ,ολόκληρο το φυτό έχει κνιστικές τρίχες. Τα άλλα είδη τσουκνίδας δεν έχουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Η εποχή της άνθησης και της συλλογής είναι ο Ιούνιος-Σεπτέμβριος , ενώ χρησιμοποιούμενα μέρη είναι ολόκληρο το φυτό.
Ιστορία
Οι φαρμακευτικές ιδιότητες της τσουκνίδας είναι γνωστές από την αρχαιότητα , μολονότι στις παλαιότερες εποχές , οι πολύτιμες ιδιότητες της ήταν σχετικά γνωστές.
Συστατικά
Τα φύλλα περιέχουν μια ισταμινική ουσία, μυρμηκικό οξύ, πυρίτιο , κάλιο, τανίνη, γλυκοκινίνες , καθώς και τις βιταμίνες Α και C , σε ίχνη. Κατά το Saladin , το φυτό περιέχει νιτρικό ασβέστιο, οξείδιο του σιδήρου, ξυλώδη ουσία και χλωροφύλλη. Η τσουκνίδα είναι πλούσια σε άλατα και οι κορυφές του φυτού περιέχουν, εκτός από τα παραπάνω, χαλκό, χλώριο, νάτριο και ορμόνες.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Το φυτό είναι σπασμολυτικό στις περιπτώσεις ρευματισμών και ισχιαλγίας , εντείνει την κυκλοφορία ντου αίματος και δρα θεραπευτικά στις περιπτώσεις παραλύσεων. Θεωρείται φυτό αφροδισιακό, αιμοστατικό, αντιαναιμικό, αντιδιαβητικό, διουρητικό, καθαρτικό και γαλακτογόνο. Παράλληλα , επιδρά θεραπευτικά στα κοψίματα (με μαχαίρι κ.τ.λ), είναι κατά της αρθρίτιδας (διαλύει το ουρικό οξύ)και συστήνεται κατά των ρευματισμών, της ιδρωπικίας , της παχυσαρκίας και της νεφρολιθίασης . Είναι χρήσιμο κατά των κοινών εξανθημάτων , των παθήσεων της ουροδόχου κύστης και της ισχιαλγίας , καθώς και κατά της κράμπας του στομαχιού. Συντελεί στην ρύθμιση του συστήματος των αδένων , βελτιώνοντας τη λειτουργία τους , στη διατήρηση κανονικού βάρους του σώματος , ενώ είναι ευεργετική στη διανοητική κατάσταση , τη σεξουαλική ανικανότητα και δραστική κατά της υπέρτασης.
Εφαρμογές
Τα νεαρά φύλλα του φυτού είναι ευεργετικά στο αίμα, με το σίδηρο και το πυριτικό οξύ που περιέχουν. Κοπανισμένη τσουκνίδα μέσα στα ρουθούνια , σταματά το αίμα. Οι τρυφερές κορυφές του φυτού, αν βραστούν και φαγωθούν κατά την άνοιξη , όπως το σπανάκι , δίνουν υγεία στο σώμα. Ο χυμός της τσουκνίδας είναι αιμοστατικός στη μύτη, ενώ οι καρποί της δραστηριοποιούν την ωοτοκία της κότας.
Με πλύσεις , η τσουκνίδα καλυτερεύει την κατάσταση του δέρματος και των μαλλιών , 6 κουταλιές φυτό σε μισό κιλό βραστό νερό (ως έγχυμα)κι από αυτό 2 ποτήρια τη μέρα , είναι κατά της κράμπας του στομαχιού. Η δόση του χυμού του φυτού πρέπει να είναι μικρή(με κουταλάκια), με το χυμό μάλιστα αραιωμένο (1 μέρος χυμού σε 5 μέρη νερό). Επίσης , η τσουκνίδα χρησιμοποιείται με αφέψημα (30γρ. του φυτού , να βραστούν για 10 λεπτά σε μισό κιλό νερό), 3 φορές τη μέρα, από 2 κουταλιές της σούπας την κάθε φορά.
Τα φύλλα (Herba Urticae) χρησιμοποιούνται σε έγχυμα στη σύνθεση πολλών διουρητικών αφεψημάτων. Ένα υγρό εκχύλισμα φρέσκων φύλλων, χρησιμοποιείται στην ομοιοπαθητική σε περιπτώσεις εκζεμάτων , δυσμηνόρροιας , μητρορραγιών, ρινορραγιών και αιμοπτύσεων. Από τα φύλλα γίνεται και λοσιόν για την τόνωση της τριχοφυίας. Σε εξωτερική εφαρμογή , η τσουκνίδα χρησιμοποιείται για την περιποίηση των πληγών και των ελκών , ενώ μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε(σε φρέσκια κατάσταση)και για εντριβές , κατά των ρευματισμών , καθώς είναι πολύ αποτελεσματική , αν και οδυνηρή.
Τέλος , από τους ινώδεις βλαστούς του φυτού γίνεται μια κλωστή για καλής ποιότητας ύφασμα, ενώ παλιότερα, οι Βασκίρος και Καμτσαντάλος τους χρησιμοοποιούσαν για την κατασκευή χορδών και διχτυών για το ψάρεμα.
Τσουκνίδα η καυστική
Η τσουκνίδα η καυστική είναι ένα άλλο γνωστό είδος τσουκνίδας . Απαντάται σε όλη την Ευρώπη και είναι κοινή κοντά στις αγροικίες , γύρω από τα χωριά , στα παλιά χαλάσματα , μέσα στους κήπους και γενικά σε ερείπια και ακαλλιέργητους τόπους. Πρόκειται για ένα αρκετά χαμηλό , ετήσιο φυτό, με διακλαδισμένο βλαστό. Τα φύλλα του είδους αυτού είναι στρογγυλά , λιγότερο χνουδωτά από τα φύλλα της δίοικης τσουκνίδας , με ζωηρό πράσινο χρώμα. Τα άνθη είναι πάνω στο ίδιο φυτό και τα αρσενικά και τα θηλυκά.
Η εποχή της άνθησης είναι Μάιος – Οκτώβριος και χρησιμοποιούμενα μέρη όλο το φυτό, που συλλέγεται όλο το καλοκαίρι και ξεραίνεται για μνα φυλαχτεί για χρήση.
Συστατικά
Η καυστική τσουκνίδα έχει τις ίδιες δραστικές ουσίες με τη δίοικη. Η μυρωδιά του φυτού δεν είναι δυνατή, ενώ η γεύση του είναι χορτώδης και μερικές φορές στυπτική και υπόξινη. Σύμφωνα με το Saladin , περιέχει αμμωνιούχο ανθρακικό οξύ, ιδιαίτερα στους αδένες στη βάση των τριχών της , μια χρωστική ουσία που μαυρίζει, τανίνη(ενωμένη με γαλλικό οξύ και νιτρικό κάλιο ) και χλωροφύλλη(ενωμένη με λίγο κερί και ιξώδη ύλη). Ο κνησμός που προκαλεί στο δέρμα η τσουκνίδα οφείλεται σε καυστική ουσία που εκκρίνεται από τις αδενώδεις τρίχες της. Η καυστική αυτή δράση διακόπτεται με το βρασμό ή την αποξήρανση.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Η τσουκνίδα είναι στυπτική και γι’ αυτό συστήνεται κατά των αιμοπτύσεων, των αιματεμέσεων, των μητρορραγιών κτλ. Παλιότερα ήταν λαικό φάρμακο για πολλές αρρώστιες και οι πρακτικοί το χρησιμοποιούσαν γενικά κατά των αιμορραγιών , ενώ αργότερα πέρασε στο ενδιαφέρον της επιστημονικής θεραπευτικής .
Πολλοί φαρμακοποιοί και δρογοπώλες θεωρούν ότι η δίοικη και η καυστική τσουκνίδα έχουν τις ίδιες ιδιότητες και δεν τις ξεχωρίζουν κατά τη συλλογή τους. Υπάρχουν όμως και μερικές διαφορές. Τα βάμματα της ομοιοπαθητικής παρασκευάζονται με την καυστική τσουκνίδα. Η ρίζα της , αν βραστεί με λίγη στύψη , δίνει ένα ωραίο κίτρινο χρώμα.
Επίσης , το αφέψημα του φυτού , ενώ είναι κίτρινο, γίνεται αμέσως πράσινο, αν το εκθέσουμε στον ατμοσφαιρικό αέρα , εξαιτίας των αλκαλίων που περιέχει. Η πράσινη αυτή ύλη , η οποία παρουσιάζει τους χαρακτήρες του πράσινου του χρωμίου, χρησιμοποιείται από τον περασμένο αιώνα στη Γαλλία για να χρωματίζει πράσινο το αψέντι. Τα σπέρματα της τσουκνίδας της καυστικής είναι ελαιώδη , οι Αιγύπτιοι δε έβγαζαν άλλοτε από αυτά λάδι , που το χρησιμοποιούσαν στα φαγητά τους αντί του κοινού λαδιού. Ο Διοσκουρίδης συστήνει τα καταπλάσματα του φυτού ως θεραπευτικά των δαγκωμάτων των σκυλιών , των γαγγραινωδών , καρκινωματωδών, φυματικών και ρυπαρών ελκών , των εξαρθρώσεων , των παρωτίτιδων, των αποστημάτων κτλ.
Εφαρμογές
Οι χωρικοί σταματούσαν παλιότερα αιμορραγίες της μύτης , βάζοντας μέσα στα ρουθούνια ένα κομμάτι βαμβάκι , βουτηγμένο σε χυμό του φυτού. Με αφέψημα του φυτού εσωτερικά ή με μείγμα 120 γρ. χυμού τσουκνίδας και μιας ουγγιάς σιροπιού κεχριμπαριού(ρητίνης ) , με δόσεις 1-2 κουταλιών της σούπας κάθε 1 ώρα, ο Furad σταματούσε την πολυουρία. Όταν δεν μπορούσε να βρει κεχριμπάρι, έφτιαχνε σιρόπι μήκωνα , της μεγάλης δηλαδή παπαρούνας .
Ο χυμός και το έγχυμα του φυτού συστήνονται σε παλιά συγγράμματα κατά της αρθρίτιδας , της ψαμμίασης , των χρόνιων καταρροικών παθήσεων, του υγρού άσθματος ,της πλευρίτιδας και μερικών οξέων λοιμωδών νοσημάτων(όπως της ιλαράς κτλ.).
Ο διάσημος βοτανολόγος Gensner ,σύστηνε τη ρίζα του φυτού , βρασμένη με νερό, κατά του ικτέρου. Οι Γάλλοι χωρικοί χρησιμοποιούν με επιτυχία το αφέψημα της ρίζας , μαζί με αφέψημα ορσέλας (ενός θαλασσινού λειχήνα, που χρησιμοποιείται και για βαφή)- 30γρ. από το καθένα σε 1.000γρ. νερό , να βράσουν ώσπου να μείνει το μισό-κατά της υδρωπικίας , ιλαράς κτλ.
Τα άνθη και οι σπόροι του φυτού χρησιμοποιούνται κατά της διάρροιας , όπως και κατά διαφόρων παθήσεων των ουροφόρων οδών. Μια λαική συνταγή για τη νυχτερινή ακράτεια των ούρων των παιδιών, γίνεται αν πάρουμε 15 γρ. κοπανισμένους σπόρους του φυτού και 60 γρ. αλεύρι σίκαλης , τ ’ανακατώσουμε με νερό και μέλι , φτιάχνοντας ένα φύραμα(πάστα) κόβουμε την πάστα σε κομμάτια , την ψήνουμε στο φούρνο και δίνουμε στα παιδιά να τρώνε για 15-20 μέρες , στις 8-9 το βράδυ , ως γλύκισμα.
Τα άνθη της μεγάλης και μικρής τσουκνίδας , αν τα εκχυματίσουμε μέσα σε κρασί , γίνονται ένα επιτυχημένο παρασκεύασμα κατά των διαλειπόντων πυρετών , των τεταρταίων και κακοηθών , ανώτερο ίσως και από την φλούδα της Κίνας. Τα φύλλα του φυτού, κοπανισμένα και πολτοποιημένα, με λίγο αλάτι , χρησιμοποιούνται εναντίον της γάγγραινας και των ελκών. Οι χωρικοί άλλων κρατών χρησιμοποιούσαν το φυτό για να παράγουν στο δέρμα κνίδωση (έκαναν δηλαδή μαστιγώσεις με φυτό), για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών , όπως είναι η αποπληξία , η ληθαργία, η παραλυσία, οι χρόνιοι ρευματισμοί, η αναφροδισία, η ασιατική χολέρα, ο τυφοειδής πυρετός κτλ.
Για εξωτερική χρήση το φυτό χρησιμοποιείται :το φρέσκο λοιπόν χόρτο, για την πρόκληση κνίδωσης , το φρέσκο ή ξερό χόρτο για καταπλάσματα και η ρίζα σε αφέψημα.
Για εσωτερική χρήση, γίνονται έγχυμα ή αφέψημα των φύλλων , εκχύλισμα και σιρόπι. Το έγχυμα ή αφέψημα των φύλλων παρασκευάζεται 30-60 γρ. φυτού σε 1 λίτρο νερό. Το έγχυμα παρασκευάζεται αν κοπανίσουμε σ ένα γουδί τα φύλλα και τα κοτσάνια , ώσπου να λιώσουν, πιέζουμε ύστερα για να βγάλουμε το χυμό και στη συνέχεια αφήσουμε το χυμό λίγο σε ηρεμία και τον εξατμίσουμε, ώσπου να πάρει μελιτώδη σύσταση. Η δόση είναι 32-64 κόκκοι τη μέρα ή και περισσότερο. Το σιρόπι παρασκευάζεται αν καθαρίσουμε με βρασμό το χυμό του φυτού , προσθέσουμε ύστερα ζάχαρη (ανά ίσα μέρη ζάχαρη και χυμό)και βράσουμε το μείγμα σε σιγανή φωτιά, ώσπου να γίνει σιρόπι. Η δόση για το σιρόπι , είναι 30-60 γρ. κάθε φορά.
